وزیر مغربیابوالقاسم حسین بن علی بن حسین مغربی (وزیر مغربی)، در ۳۷۰ در مصر به دنیا آمد، وی یکی از افراد مشهور خاندان بنو مغربی بود. ۱ - دیدگاه علماابن عدیم [۱]
ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، حاشیه، ج۶، ص۳۴، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۶ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۶ـ۱۹۸۹.
تولد او را در حلب می‌داند. مادرش دختر ابن ابی‌زینب نعمانی بود. نجاشی، به اشتباه، هارون اوارجی را جد او دانسته، ولی هارون، دایی پدر وزیر مغربی بوده است. ۲ - تحصیلاتابوالقاسم تا چهارده سالگی قرآن را آموخت، سپس نحو و لغت و حساب جبر و مقابله را فراگرفت. پیش از هفده سالگی کتاب اصلاح المنطق را تلخیص کرد. [۵]
ابن عدیم، بغیة الطلب فی تاریخ حلب، ج۶، ص۳۳ـ۳۴ و حاشیه، چاپ فؤاد سزگین، فرانکفورت ۱۴۰۶ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۶ـ۱۹۸۹.
۳ - مغربی در درباراو پس از کشته شدن پدرش، به رَملَه رفت و حسّان بن مُفّرج بن جراح را به شورش بر ضد الحاکم واداشت، سپس وی را به امیر مکه، ابوالفتوح حسن بن جعفر علوی، نزدیک کرد و در پی آن به نام ابوالفتوح با لقب الراشدبالله خطبه خوانده شد. الحاکم با صرف مال فراوان حسّان را به خود نزدیک کرد. ازینرو ابوالفتوح به مکه بازگشت و ابوالقاسم نیز به عراق نزد فخرالملک، وزیر عباسی، رفت. [۸]
محمد بن حسین ابوشجاع روذراوری، ذیل کتاب تجارب الامم،ج۱، ص۲۳۳، چاپ آمدروز، مصر ۱۳۳۴/۱۹۱۶.
[۹]
محمد بن حسین ابوشجاع روذراوری، ج۱، ص۲۳۵ـ۲۳۸، ذیل کتاب تجارب الامم، چاپ آمدروز، مصر ۱۳۳۴/۱۹۱۶.
القادربالله، خلیفه عباسی، از فخرالملک خواست تا ابوالقاسم را از خود دور کند اما فخرالملک نپذیرفت و او را همراه خود به واسط برد. [۱۰]
ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، بیروت ۱۳۹۹ـ۱۴۰۲/ ۱۹۷۹ـ۱۹۸۲.
۳.۱ - وزارت ابوالقاسمابوالقاسم پس از درگذشت فخرالملک در ۴۱۴، به بغداد رفت و در آنجا منصب وزارت یافت و سال بعد به موصل نزد قَرواش (قِرواش)، امیرِ بنی عُقَیل، رفت و کاتب او شد. خلیفه عباسی از قرواش خواست که او را از خود براند، و ابوالقاسم به دیار بکر نزد احمد بن مروان رفت و وزیر او شد و تا هنگام مرگ یعنی سال ۴۱۸، در آنجا ماند. ۴ - محل دفنبه وصیت ابوالقاسم، او را در جوار حضرت علی (علیه‌السّلام) دفن کردند. [۱۶]
ابن ارزق، تاریخ الفارقی، ج۱، ص۱۳۹ـ۱۴۰، چاپ بدوی عبداللطیف عوض، قاهره ۱۳۷۹/۱۹۵۹.
۵ - تبحر ابالقاسم مغربیابوالقاسم در بلاغت، لغت، تاریخ، کتابت، و نیز نجوم تبحر و خطی خوش داشت. [۱۷]
محمد بن احمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج ۱۷، ص۳۹۴، چاپ شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۱۸]
علی بن حسن باخرزی، دمیة القصر و عصرة اهل العصر، ج۱، ص۱۱۶، چاپ محمد تونجی، دمشق ۱۳۹۱.
[۲۰]
محمد بن علی تنوخی، تاریخ العظیمی، در شذرات من کتب مفقودة،ص۵۷، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۴۰۸/۱۹۸۸.
[۲۱]
عبدالملک بن محمد ثعالبی، کتاب تتمّة الیتیمة،ج۱، ص۲۴ـ۲۵، چاپ عباس اقبال، تهران ۱۳۵۳.
او همچنین، محدث بود و ازاین‌رو شرح حالش در منابع رجالی آمده است.۶ - تألیفاتوی دارای تألیفات بسیاری است که برخی از آن‌ها به چاپ رسیده است، از جمله: ادب الخواص فی المختار من بلاغات قبائل العرب؛ الایناس بعلم الانساب؛ و رساله‌ای در پاسخ به سؤالات ابن بسّام درباره لغت و ادب. [۲۲]
ابن خلّکان، وفیات الاعیان، ج۲، ص۱۷۲، چاپ احسان عباس، بیروت ۱۹۶۸ـ۱۹۷۷.
[۲۳]
محمد بن علی داودی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۵۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
[۲۵]
مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، کشف الظنون،ج ۱، ستون ۱۰۸، بیروت ۱۴۱۰/۱۹۹۰.
[۲۶]
احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ج۱، ص۲۰۲ـ۲۱۴، عمان ۱۹۸۸.
[۲۷]
دارالکتب المصریة، فهرست المخطوطات دارالکتب المصریة، ج ۱، ص ۳۷۱، چاپ فؤاد سید ، قاهره ۱۳۸۰/۱۹۶۱.
[۲۸]
دارالکتب المصریة، فهرست الکتب العربیة المحفوظة بالکتبخانة الخدیویة، قسم ۲، ص ۵۶۵، قاهره ،۱۳۱۰ .
[۲۹]
Hartwig Derenbourg, Les manuscrits arabes de L'Escurial , Paris ۱۸۸۴ ج ۱، ص ۲۴۹
[۳۰]
[۳۱]
احسان عباس، الوزیر المغربی: ابوالقاسم الحسین بن علی، العالم الشاعر الناثر الثائر، ص۲۲۷ـ۲۳۳،عمان ۱۹۸۸.
[۳۲]
ابن حجر عسقلانی، لسان المیزان، ج۱، ص۳۰۱،حیدرآباد دکن ۱۳۲۹ـ۱۳۳۱، چاپ افست بیروت ۱۴۰۶/۱۹۸۶.
[۳۴]
محمد بن علی داودی، طبقات المفسّرین، ج۱، ص۱۵۶، بیروت ۱۴۰۳/۱۹۸۳.
۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «خاندان بنوالمغربی»، شماره۱۹۰۹. رده‌های این صفحه : ادیبان | تراجم | خاندان بنو مغربی | خاندان ها | خاندان های ایرانی | درگذشتگان سده 5 (قمری) | کارگزاران حکومت فاطمیان
|